Kubisme in Inside Out

In bovenstaande video is uitgelegd hoe je in de film Inside Out kenmerken van het kubisme terugvindt. Het kubisme is een kunststroom die is ontstaan in de 20e eeuw. Om preciezer te zijn is het kubisme het meest populair tussen 1906 en 1920. De naam van deze stroming is ontstaan vanwege een denigrerende opmerking van de kunstcriticus Louis Vauxcelles over een tentoonstelling waarin werken van de schilder Braque gepresenteerd werden. Hij noemde deze werken namelijk: ‘bizarreries cubiques’. Hieruit is de spotnaam ‘cubes’ ontstaan. In het woord kubisme zit het woordje ‘kubus’, wat dobbelsteen betekent in het Latijn. Deze vorm zie je dan ook veel terug in kubistische werken.

Nog voordat de werken van Braque begin 20e eeuw tentoongesteld worden, was Paul Cézanne het die in de 19e eeuw al voorliep op het kubisme. Zoals ook in de video wordt verteld, legt Cézanne uit dat alle natuurlijke vormen uit oervormen zijn opgebouwd, zoals de bol, de kegel, de kubus en de cilinder. Dit is opgepikt door Pablo Picasso die het werk ‘Les Demoiselles d’Avignon’ maakt (zie hieronder) en hiermee de nieuwe kunststroming als het ware opent samen met Braque.

Zoals goed te zien is op bijvoorbeeld het schilderij van Picasso, worden vormen in de kubistische kunst sterk vereenvoudigd. Hierdoor blijven juist de oervormen over wat de schilderijen een geometrisch effect geven. Toch is nog steeds duidelijk wat er met op afbeeldingen, wat meestal stillevens zijn, wordt afgebeeld. Een ander belangrijk kenmerk van het kubisme is de manier waarop kunstenaars waarnemen. Er wordt vanuit verschillende standpunten en hoeken afgebeeld. Er is dus niet een duidelijke richting van het licht. Hierdoor ontstaat een verwarrend perspectief. Er is niet sprake van een waarheidsgetrouwe afbeelding van een beeld, zoals op een foto, maar de werken lijken eerder op collages. Ook kleuren worden vereenvoudigd en afgevlakt. Met name in het begin van het kubisme zie je vaak sobere kleuren zoals bruin- en grijstinten. In de latere ontwikkeling van het kubisme worden kleuren wel weer belangrijk. Het kubisme is ontstaan als een reactie op de intuïtieve kunststroming die het fauvisme wordt genoemd. Het fauvisme staat bekend om het gebruik van felle kleuren en vlakke lijnen. Het kubisme reageerde hierop door juist orde, reflectie en constructie aan te brengen in de kunst en gebruik te maken van driedimensionale vormen. Belangrijk voor kubisten is de vernieuwende manier van kijken, waarnemen. In plaats van af te vragen hoe waarnemingen vastgelegd moeten worden, of hoe driedimensionale vormen weergegeven dienen te worden op plat vlak, worden door kubisten vragen gesteld als ‘kan ik volstaan met weer te geven wat ik door slecht een enkel oog zie’? en ‘kan ik vertrouwen op wat ik waarneem?’. Het kubisme heeft de wens een directe registratie weer te geven van wat er in het hoofd van de kunstenaar omgaat als er waargenomen wordt. Hierdoor krijgen beelden soms een bizar, fragmentarisch, collageachtig effect met onwerkelijke kleuren.

Het kubisme laat zich veel terug in de schilderkunst, zoals de hierboven beschreven schilderijen van Picasso, Braque en Cézanne. Echter ook in andere kunstdisciplines zijn kubistische werken te herkennen. Een architectonisch kubistisch hoogstandje is bijvoorbeeld de Wotrubakerk in Wenen of House of Black Madonna in Praag. Hoewel de gelijkenissen tussen kubistische schilderkunst en architectuur niet heel direct opvallen, zijn er toch belangrijke overeenkomsten. Denk bijvoorbeeld aan de gefragmenteerde vormen, het gebruik van meerdere perspectieven en de veelheid aan samengevoegde afbeeldingen. Kubistische architectuur maakt gebruikt van vereenvoudigde, geometrische vormen waaruit een duidelijk driedimensionaal beeld ontstaat. De bouwwerken bestaan vaak uit glas of zijn anderszins transparant, waardoor een ruimtelijk effect ontstaat.

Nog duidelijker dan in de architectuur, is het kubisme terug te zien in de beeldende kunst. Ook hierbij had Pablo Picasso een belangrijke invloed als voorloper. Hij demonstreerde in 1909 het sculptuur ‘Head of a Woman (Fernande)’. Een andere belangrijke invloed had Raymond Duchamp-Villon in 1910 met zijn sculptuur ‘Het paard’. In kubistische beelden en sculpturen zijn duidelijk de oervormen te herkennen. Beelden zijn opgebouwd uit losse, concrete vormen die samen een geheel vormen. Doordat de vormen dicht op elkaar staan is er sprake van een vormcontrast. De aandacht lijkt uit te gaan naar de vormgeving, waarna pas het afgebeelde object centraal staat. Deze kunststijl zie je ook wel terug in primitieve Afrikaanse kunst. De losse vormen waaruit de beelden bestaan zijn vaak mooier, perfecter dan de werkelijkheid en sterk vereenvoudigd.